Doğru odaklama teknikleri

• AF sistemi nasıl çalışır?
• Odaklama modları ne işe yarar?
• Yeniden kadrajlama nasıl yapılır?
• MF/Manuel odaklama nasıl kullanılır?
• AF sistemini şaşırtan durumlar ve çözümleri?

Odaklama yapmak, fotoğraf çekerken dikkat edilenler arasında genelde en arka planda kalan konudur. Kompakt kullanıcısı olsun, DSLR kullanıcısı olsun çoğu kişi odaklama işine karışmaz, kontrolü tamamen fotoğraf makinesine bırakır. Eğer çektiğiniz fotoğraflarda çekmeye çalıştığınız konu bulanık çıkarken fotoğrafın başka bölümleri net çıkıyorsa, yazımızı dikkatli bir şekilde okumanız ipleri elinize almanıza yardımcı olacaktır.

Fotoğraf için doğru pozlama ne kadar önemliyse, doğru odaklama da o kadar önemlidir. Yukarıdaki fotoğrafta olduğu gibi çekmeye çalıştığınız konu yerine odaklama konunuzun arkasındaki veya önündeki başka bir nesneye odaklama yaparsa fotoğrafın kullanılabilirliği kalmaz. Bazı durumlarda senaryo bu kadar kolay da olmayabilir. Futbol oynayan çocuğunuzu veya kalabalık içerisinde poz veren sevgilinizi çekmeye çalışırken onların bulanık çıkmasını elbette istemezseniz. Yani odaklamanın önemini bilmek için pro fotoğrafçı olmaya gerek yok. Elbette çekimlerinizi sadece hobi olarak yaptığınız için hatalı odaklama nedeniyle başınızı duvarlara vurmazsınız ama çekici kareler için olmazsa olmazdır doğru netleme. Peki makinenizin bu işi nasıl yaptığını ve sizin ona nasıl müdahale edebileceğinizi biliyor musunuz? Gelin, hep birlikte öğrenelim.

Otomatik Netleme (AF) Modları

Günümüzde hemen hemen tüm dijital fotoğraf makineleri tek bir düğmeye basmanızla otomatik odaklama işini sizin yerinize yapabilirler. Kaliteli AF sistemleri lens elemanlarını insan gözü ve eline göre çok daha hızlı bir şekilde doğru konuma getirebilirler yani doğru odaklama yapabilirler. Bu özellikleri sayesinde AF sistemleri özellikle spor, belgesel, moda fotoğrafı çekenler ve tabi ki gözleri çok iyi görmeyenler için çok değerli bir özellik haline gelir. Günümüzde hemen hemen tüm DSLR modelleri 2 ana AF moduna sahiplerlerdir: ‘tekil-servo’ (İng:’single-servo’) ve ’sürekli-servo’ (İng:’continuous-servo’).

• Tekil-servo: Portre, manzara gibi konunun hareketli olmadığı çekimlerde kullanılması gereken AF modudur. Deklanşör düğmesine yarım basarak odaklamayı yaparsınız, makineniz görüntülü veya sesli olarak odaklama yapıldı sinyali verir ve deklanşöre tam basmanızla fotoğraf çekilir. Bu mod için odak öncelikli (İng: ‘focus priority’) mod da denir çünkü odaklama oldu sinyalini almadan fotoğraf çekemezsiniz.
  Tekil-servo kullanılarak çekilmiş bir portre. Ekipman: Sony Alpha 500, SAL1855 EXIF: 55mm, 1/160, f/8, ISO200,
• Sürekli-servo: Hareket eden nesneleri takip etmek için geliştirilmiştir. Yarım basılan deklanşör düğmesi ile yapılan odaklama, deklanşör düğmesine tam basılmadan sürekli yenilenir. Bu modda konuyu seçilen odak noktalarında tutmak gerekir (tüm odak noktaları etkinse takipte hepsi birden görev yapar). Tekil-servonun aksine herhangi bir anda çekim yapılabilir ve bu nedenle serbest bırakma öncelikli (İng:’release priority’) mod olarak bilinir. Pro DSLR modellerini üstün kılan özelliklerden biri de sürekli-servo modlarının diğer modellere göre daha hızlı ve kararlı olmasıdır. Bunda sürekli-servo’nun daha gelişmiş hali olan öngören AF (İng:’predictive AF’) sisteminin payı büyüktür. Bu sistemde nesnenin hareket davranışı izlenir ve örtücü sistemin açılması anında odaklama mesafesinin ne olacağı öngörülür.
  Sürekli-servo modunda çekilmiş bir spor karesi. Ekipman: Canon EOS 5D, Sigma 70-200/2.8 EX DG Macro HSM EXIF: 200mm, 1/4000, f/5.6, ISO 400
• Değişken AF: Duruma göre tekil-servo ve sürekli-servo arasında geçiş yapan AF modudur. Odaklama öncelikle tekil-servo modunda yapılır ve odaklanan nesne hareket ederse sistem sürekli-servoya geçer.

Odaklama Teknikleri

Odağı her zaman tam olması gerektiği yere denk getirmek, bas ve çek tarzından ziyade fotoğrafçının da işin içine dahil olmasını gerektirir çünkü AF sisteminin hızı ve hassaslığı kameradan kameraya ve koşuldan koşula çok değişiklik gösterir. AF sistemi de her türlü elektronik/mekanik sistem gibi hata yapabileceğinden, sistemin işleyişini bilmek ve hataya düştüğü durumlarda müdahale etmek gerekebilir. Odaklama yaparken AF modunun yanı sıra önemli olan bir diğer konu da odaklama noktalarının nasıl kullanıldığıdır. Her DSLR modelinde bu odaklama noktalarından en az bir tane vardır ve sistemin yapısına göre bunların tümü ya da bir kısmı odaklama görevine atanabilir. İşte bizim için önemli olan bu odak noktalarından birini seçip, makineye sen bu noktaya odaklanan, diğer noktaları işe karıştırma diyebilmektir.

Soru: Odak noktası nedir?
Cevap: Odaklama sisteminin odaklama yaparken kullandığı nokta ya da bölgedir. DSLR fotoğraf makinelerinde optik bakaçtan baktığınızda görebileceğiniz (kimi modellerde görünmeyebilir), odaklamanın yapıldığı anda kırmızı şekilde yanan noktalardır. Aşağıdaki animasyonda her kırmızıya dönen simge, 1 odak noktasını göstermektedir. Kompakt makinelerde ise LCD’ye baktığınızda odaklanan bölgede yeşil bir dörtgen çıkar. Bunlara odak noktası diyemesek de odak bölgesi diyebiliriz

Her DSLR bu odak noktalarından hangilerinin kullanılacağını seçme kararını kullanıcıya bırakır. Kullanıcı isterse hepsini seçebilir, isterse de sadece birini seçebilir. Kimi makineler bunları guplar halinde seçmeye de izin verir.

• Ne zaman tüm noktaları seçeriz? Makinenin sahip olduğu tüm odaklama noktalarını etkin kılmak istediğimizde. Ama bu sayede kontrol makineye geçer ve odaklama hataları oluşabilir.
• Ne zaman tek nokta seçeriz? Odaklama hızını arttırmak istediğimizde yani konumuzu bu odak noktalarından birine oturtmuşsak onu seçeriz. Böylece sistem o noktanın olduğu bölgeye yoğunlaşır.

Odaklama konusunda dikkat etmeniz gerekenleri soru-cevap şeklinde sıralayalım.
Soru: Neden tüm odak noktalarını seçmiyorum?
Cevap: Tüm odak noktalarını aynı anda etkin hale getirirseniz makine odaklama anında kendine göre en uygun olan noktaya odaklama yapar ve bu biraz zaman alabilir. Yavaşlık da tek problem değildir ne yazık ki. Otomatik odaklama sistemleri odaklamada önceliği en yakındaki nesneye verirler yani siz arkadaki nesneye odaklama yapmak isteseniz de fotoğraf makineniz öndeki nesneyi odaklar.
Neden tüm odak noktalarını seçmiyorum? Gece çekimlerinde makine, daha hassas olan merkez odak noktasını kullanma eğilimine girecektir ve bu tarz hatalı odaklanmış kareleri daha sık göreceksiniz.

Soru: Kontrolü makineye bıraktım ama yanlış nokta seçse de bunu düzeltemez miyiz?
Cevap: Bu sistemde eğer odaklanan noktayı beğenmezseniz tekrar deklanşöre basarak makinenin başka bir noktaya odaklanmasını sağlayabilirsiniz. Her deklanşöre basışınızda bu süreç tekrarlanacaktır ama sabit bir konu çekmiyorsanız anı kaçırmanızla sonuçlanma ihtimali pek de az değildir.
Soru: Tamam, bu sistem yavaş ve tam olarak güvenilir değil. Daha iyi yöntem nedir?
Cevap: Konunuzun bulunduğu yerdeki odak noktasını seçmeniz ve sadece onu kullanmanız.
Soru: Makinem sadece 3 odak noktasına sahip ve çekmek isteğim konum sahnede bu noktaların dışında bulunuyor! Ne yapmalıyım?
Cevap: Odak kilitleme (AF kilitleme) ve yeniden kadrajlama tekniğini uygulamalısınız.
Odak kitlenerek, yeniden kadrajlanmış bir kare.

Yeniden Kadrajlama Bu noktada, odaklama teknikleri içinde önemli bir yere sahip olan yeniden kadrajlamaya değinmeliyiz. Yeniden kadrajlama yöntemi her zaman kullanabileceğiniz çok basit ve etkili bir yöntemdir. Nasıl yapılır?

1. İstediğiniz odak noktasını manuel olarak seçin.
2. Odaklamayı yapmak istediğiniz nesneyi o odak noktasına getirin.
3. Deklanşöre yarım basarak odaklamayı gerçekleştirin ama kesinlikle tam basarak fotoğrafı çekmeyin, parmağınızı deklanşör düğmesinden çekmeyin de.
4. Şuan odaklama konunuzda. Tek yapmanız gereken, kadrajınızı, konunuzu olmasını istediğiniz yere gelecek şekilde yeniden düzenlemek.
5. İstediğiniz kadrajı oluşturduğunuzda deklanşör düğmesine tam basarak çekimi tamamlayabilirsiniz.

Burada çoğunluğun zorlandığı nokta 3-4 arasındaki geçiş oluyor ama biraz pratik yaparak bu yöntemi kolaylıkla pekiştirebilirsiniz
Soru: Yeniden kadrajlama gerçekten de pratikmiş, peki hiç mi götürüsü yok?
Cevap: Getirisinin yanında götürüsü de mevcut. Kadrajı yeniden oluşturduğunuzda netleme noktasının yerini de kaydırmış oluyorsunuz. Bu nedenle bu yöntemin kullanılmasına karşı olanlar var ama profesyonel fotoğrafçıların da uyguladığı bir yöntem ve çok sığ alan derinlikleri dışında soruna neden olmayacaktır. Çok sığ alan derinliklerinde keskinlikte bir düşüş yaşayabilirsiniz.
Bu kadar sığ alan derinliğine sahip bir karede odağı kitleyerek, yeniden kadrajlamak odaklamada belirgin kaymalara neden olabilir. Ekipman: Canon EOS 5D, Carl Zeiss Sonnar 2.8/85+Olmypus G-Zuiko 3.5/28

Soru: Yeniden kadrajlama ne tip fotoğraf çekimlerinde kullanılıyor?
Cevap: Eğer odaklama yapmak için aceleniz varsa hemen hemen her türlü çekimde kullanabilirsiniz. Ben portreden, konser çekimine her türlü çekiminde bu yöntemi kullanıyorum.
Odak kitlenerek, yeniden kadrajlanmış bir konser karesi.

Soru: Elimden geldiğince bu yöntemi kullanmadan, kendi odak noktamı seçerek çekim yapıyorum ama merkez dışındaki noktalar odaklanmakta zorlanıyorlar. Ne yapmalıyım?
Cevap: Tüm odak noktaları arasında en hassas olanı merkez odak noktasıdır. Eğer diğer odak noktaları nesneye odaklanmakta zorlnıyorsa veya hiç odaklayamıyorsa o zaman merkez odak noktasına geçerek çekimi yapmalısınız. Bu özellikle az ışıklı ortamlarda çok sık karşılacağınız bir durumdur. Merkez odak noktasını seçerek bunun üstesinden gelebilirsiniz.
Soru: Merkez odak noktasını seçtim ama hala odaklama yapamıyorum :(
Cevap: Bunu çözümü için birkaç yöntem var. Kolaydan zora doğru sıralayalım:

1. Dahili ya da harici flaşını açın. Makine odaklama yardımcısı olarak flaşınızı kullanacak. Arka arkaya gözü köredeci flaş ışıklarına hazırlıklı olun
2. Eğer hızlı olmayan yani f değeri büyük (f/6.3 gibi) bir değişken odak uzaklıklı lens ile çekim yapıyorsanız lensin odak uzaklığını biraz düşürerek tekrar deneyin. Odaklama geçekleşene kadar odak uzaklığını düşürün. Odaklama gerçekleştiğinde odak uzaklığını arttırın yani zum yapın. Bu davranış lensten lense çok değişiklik gösterir. Bu soruna sahip bir lens kullanıyorsanız biraz zaman ayırıp lensinizin davranışını öğrenin. Eğer bu kadar çile çekilmez diyorsanız masraf yapıp daha düşük f değerine sahip yani daha hızlı bir lens almalısınız
3. Yukarıdaki ilk 2 madde de sorununuzu çözemediyse, geriye kalan tek yok lensi manuel odaklama (MF) ile kullanmak olacak.

Soru: MF nedir, ne zaman kullanılır?
Cevap: MF, otomatik odaklama yerine sizin elle odaklama yapmanızdır. Lens ve/veya gövdeden AF/MF anahtarlarını kullanarak sistemi MF moduna sokmalısınız. Bundan sonra optik bakacı kullanarak odaklamanızı elle yapabilirsiniz. Daha hassas bir netleme için canlı önizleme yöntemini de tercih edebilirsiniz. Kimi durumlarda da özellikle net olmayan bir kare elde etmek isteyebilirsiniz ki bu durumda da MF kullanmalısınız.
MF kullanılarak çekilmiş bir kare. Ekipman: Canon EOS 5D, Carl Zeiss Jena Pancolar 50/1.8 (M42, MF) EXIF: 1/160, f/5.6, ISO100

Soru: MF kullanıyorum ama netleme yapamıyorum!
Cevap: MF kullanmanın en zor tarafı doğru odaklama yapmaktır. Bu özellikle alan derinliğin sığlaştığı tele lens ve/veya açık diyafram kullanımında kendini gösterir. Kimi fotoğraf makinelerinde optik bakaçlar yeterince büyük değildir bu nedenle doğru odaklama imkansızmış gibi görünebilir ama bunu iyileştimek için uygulanabilecek yöntemler mevcut:

• Eğer AF lensinizi MF olarak kullanıyorsanız odaklama ışıkları hala etkin olacağından işiniz aslında çok da zor değil, odaklama anında ışık/ses sinyalini bekleyin.
• Optik bakaç görüntüsünü büyütmek bir diğer yöntem olabilir ama bunu için bakaç lastiğini çıkartıp, oraya ek bir büyütücü takmanız gerekir. Piyasada tüm kadrajı görmenize izin veren 1.2x gibi büyütücüler olduğu gibi 2x yakınlaştırma sağlayıp kadrajın kenarlarını gösteremeyen modeller de mevcut o yüzden almadan önce dikkatli olun.

Akçay / Edremit / Balıkesir Fotoğraf ve video çekimi,kamera çekimi, düğün,gelin damat fotoğrafı,Albümfoto